Δέσποινα Σπανού: Η σεξουαλική παρενόχληση στην εργασία και στην κοινωνία

Η σεξουαλική παρενόχληση στην εργασία και στην κοινωνία.

Της Δέσποινας Σπανού

Το πρόβλημα της σεξουαλικής παρενόχλησης κυριαρχεί στην επικαιρότητα τον τελευταίο καιρό. Αρχής γενομένης με την καταγγελία της κ. Σοφίας Μπεκατώρου και αφού ακολούθησαν και άλλες καταγγελίες στο χώρο του αθλητισμού, υπήρξε καταιγισμός καταγγελιών στο χώρο του θεάτρου και της τέχνης.

Βεβαίως τα όσα καταγγέλλονται εκεί ισχύουν σε όλη τη σφαίρα της κοινωνικής δραστηριότητας, χωρίς όμως να έρχονται το ίδιο εύκολα στο φως. Ίσως γιατί οι συνθήκες στο χώρο της τέχνης ευνοούν, όταν τα περιστατικά αφορούν αναγνωρισμένους καλλιτέχνες, να δημοσιοποιούνται πιο εύκολα.

Η σεξουαλική παρενόχληση κατά βάσιν προϋποθέτει εξουσιαστική σχέση. Δηλαδή ανισότιμη σχέση, μεταξύ αδύναμου και δυνατού, που διαμορφώνεται με βάση τις οικονομικές, κοινωνικές και εργασιακές συνθήκες, αλλά εντάσσεται στο γενικότερο πολιτιστικό πλαίσιο μιας κοινωνίας.

Με βάση τα παραπάνω η γυναίκα είναι εκείνη, που υφίσταται τη βία γενικότερα μέσα στην εργασία και στην κοινωνία. Η σεξουαλική παρενόχληση μπορεί να εκφραστεί με συμπεριφορές υποτίμησης, άσκηση λεκτικής και σωματικής βίας και γενικότερα με προσπάθεια για επιβολή του ισχυρού στον αδύναμο.

Η προσπάθεια αυτή είναι αποτέλεσμα της εξουσίας, που θεωρούν ότι δικαιούνται να ασκούν οι θύτες, αλλά και στην ικανοποίηση που απολαμβάνουν, όταν επιβάλλονται στο θύμα τους.

Επί χρόνια οι γυναίκες και γενικώς ανυπεράσπιστα άτομα και των δύο φύλων, υφίστανται τη βία και τη σεξουαλική παρενόχληση, χωρίς να έχουν την προστασία της Πολιτείας και την ηθική αποκατάσταση που δικαιούνται. Αντιθέτως, πολλές φορές το σπάσιμο της σιωπής και η ανάδειξη του προβλήματος -ακόμα και σήμερα- δημιουργούν μια επέκταση της προσβολής της προσωπικότητας των συγκεκριμένων ανθρώπων, τόσο από τους θεσμούς, όσο και από τον κοινωνικό περίγυρο.

Οι τελευταίες καταγγελίες λοιπόν, μπορεί να αφορούν το χώρο του θεάτρου και να προβάλλονται από τα ΜΜΕ, κυρίως διότι οι καταγγελλόμενοι είναι γνωστά πρόσωπα στο ευρύ κοινό, αφορούν όμως όλη την κοινωνία και όλα τα επαγγέλματα.

Σε ό,τι αφορά στη βία εναντίον των γυναικών στην εργασία, δεν υπάρχουν δυστυχώς επαρκή στοιχεία για την έκταση και τα χαρακτηριστικά του φαινομένου, ούτε όμως το θεσμικό πλαίσιο δίνει τη δυνατότητα στα θύματα να νιώσουν ασφάλεια, προκειμένου να καταγγείλουν συγκεκριμένα περιστατικά.

Οι ευθύνες της Πολιτείας είναι βαρύτατες, διότι υποχρέωσή της είναι και να προστατεύσει το θύμα, αλλά και να διαμορφώσει μία άλλη πολιτισμική αντίληψη για τα δικαιώματα των γυναικών, συγκρουόμενη με πάγιες παραδοσιακές αντιλήψεις, που δικαιολογούν την κατάχρηση εξουσίας από τον άντρα, στην οικογένεια, στην εργασία και στην κοινωνία γενικότερα.

Στον τομέα της εργασίας αυτό φαίνεται καθαρά και συγκεκριμένα:

• Η θέση της γυναίκας είναι πιο αδύναμη, παρά την εξέλιξή της σε μορφωτικό επίπεδο, λόγω των γενικότερων οικονομικών και κοινωνικών συνθηκών.
• Η ανεργία στις γυναίκες με στοιχεία του 2021 είναι 63%, γεγονός το οποίο την καθιστά πιο αδύναμη στη διεκδίκηση των δικαιωμάτων της.
• Τα έως τώρα μέτρα που έχουν ληφθεί (Νόμοι, Συμβάσεις Εργασίας, κλπ) δεν έχουν υλοποιηθεί ουσιαστικά. Υπάρχουν οι νόμοι 3896/2010 και 4443/2016, που όμως στην πραγματικότητα δεν εφαρμόζονται. Με έναν πλάγιο τρόπο παραμένουν ανενεργοί, διότι δεν υπάρχει αυτεπάγγελτη εξέταση της παραβίασης της νομοθεσίας αυτών των νόμων, κατά την εξέταση καταγγελιών των εργαζομένων για εργοδοτική αυθαιρεσία.
• Οι Επιθεωρήσεις Εργασίας που θα μπορούσαν να εξετάζουν με το κατάλληλο προσωπικό τέτοιους είδους καταγγελίες, έχουν αποδεκατιστεί εντελώς και δεν παρεμβαίνουν για κανένα θέμα παραβίασης της εργατικής νομοθεσίας.
• Η Διεθνής Σύμβαση Εργασίας 190/2019 για τον «Τερματισμό της βίας και της παρενόχλησης σε βάρος των γυναικών και των ανδρών στον κόσμο της εργασίας» δεν έχει κυρωθεί καν από τη χώρα μας, διότι δεν υπάρχει η βούληση των κυβερνήσεων για τη λήψη των απαραίτητων και κυρίως κατάλληλων μέτρων εφαρμογής της.

Γενικότερα, παρότι όλοι καταγγέλλουν και ιδιαίτερα οι κυβερνώντες το σεξισμό, όχι μόνο τον ανέχονται, αλλά τον καλλιεργούν. Είναι συνειδητή ενίσχυση του σεξισμού η προβολή τηλεοπτικών σκουπιδιών με θέμα υποτιμητικά γυναικεία πρότυπα. Είναι υποδαύλιση των φαινομένων της σεξουαλικής παρενόχλησης η μη λήψη ουσιαστικών μέτρων, τα οποία μπορούν να βοηθήσουν στην αποκάλυψη τέτοιων περιστατικών και στην προστασία των θυμάτων.

Οι καταγγελίες έγιναν από γυναίκες που είχαν το θάρρος, αλλά και αισθάνθηκαν κάποια στιγμή και τη δύναμη να σπάσουν τη σιωπή τους (π.χ. Μπεκατώρου). Υπάρχουν όμως χιλιάδες άλλες γυναίκες, στο εργοστάσιο, στο γραφείο, στα σούπερ μάρκετ, που δεν τολμούν να καταγγείλουν, διότι φοβούνται, όχι μόνο ότι θα χάσουν τη θέση τους, αλλά και ότι θα διασυρθούν.

Τα πολλά περιστατικά σεξουαλικής παρενόχλησης αναδεικνύουν την αγριότητα που χαρακτηρίζει την κοινωνία μας. Η αντιμετώπιση αυτής της μάστιγας απαιτεί:

α. Βελτίωση του νομοθετικού πλαισίου, αλλά και εφαρμογή των ήδη υπαρχόντων νόμων

β. Κατοχύρωση και αναβάθμιση των εργασιακών και των κοινωνικών δικαιωμάτων

γ. Αλλαγή των πολιτισμικών προτύπων

Είναι χρέος όλων μας να προσπαθήσουμε.

Η Δέσποινα Σπανού είναι πρώην Αντιπρόεδρος της ΑΔΕΔΥ και Υπεύθυνη της Γραμματείας Γυναικών.

Στέλεχος της ΛΑ.Ε.