Δημήτρης Παλούκης: Παραφράγματα

Δημήτρης Παλούκης

Φιλόλογος Άμφισσα

ΠΑΡΑΦΡΑΓΜΑΤΑ

Είμαστε στο δρόμο· ‘‘κι εκεί δίπλα ένα τειχάκι χτισμένο παράλληλα, σαν εκείνα τα χαμηλά παραπετάσματα που στήνουν οι ταχυδακτυλουργοί μπροστά στους θεατές…’’

Πριν από όχι πολλά χρόνια, μια νέα γυναίκα πήγε υπηρέτρια σ’ ένα πλούσιο σπίτι σε χωριό της νοτιότερης περιφέρειας της χώρας. Έπαθε ό,τι ακούμε απ’ τα μ.μ.ε και τα μ.κ.δ. κατά κόρον το τελευταίο διάστημα. Διώχτηκε, ή αποσύρθηκε μετά ντροπιασμένη, εγκατέλειψε τον εαυτό της απεριποίητη, έρημη, έβγαινε (βγαίνει μόνο τις νύχτες απ’ το σπίτι… Ούτε σε μεγάλους αθλητικούς αγώνες να πάει, τρομερές διακρίσεις, ούτε ζωή – ταξίδια σ’ επίπεδο high society, χαμόγελα, υψηλές και παχυλά αμειβόμενες δημόσιες θέσεις, γάμους χωρίσματα, συνεργασίες με τους θύτες χρόνια. Ούτε βέβαια, ο πόνος ύστερα από δυο και πάνω δεκαετίες, να μη βαστιέται και να ξεσπάει απ’ το κακό στα μικράτα. Άλλα τέτοια και στο θέατρο…Η άλλη, η φουκαριάρα, τίποτα. Μα για να παραφράσουμε τον Καρυωτάκη, εμείς ‘‘νοσταλγικά, ή οργισμένα ας λυπηθούμε τους κατάφωρα αδικημένους συνανθρώπους, άφωνοι που ’ναι’’.

Εκεί που καλά περνούσαμε κι οι κακοί αντάμα, τώρα περασμένων δεκαετιών ξινά σταφύλια κι εξομολογήσεις δημόσιες στα κανάλια υψηλής τηλεθέασης. Όλ’ αυτά μεταφερμένα από Αμερική μεριά, εκεί που άλλο δικαιικό σύστημα και, κυρίως, άλλα ήθη!  Οι καταζητούμενοι, καταζητούνται και μετά θάνατον. Κι αν δεν υπάρχουν πια αποδείξεις, γιατί έχουν με την πάροδο ικανού χρόνου υποβαθμιστεί/εξαφανιστεί, εκεί και με την απλή καταγγελία και τη συμφωνία θύματος – θύτη, καταδικάζεται ο κακός κι ικανοποιείται (όχι το περί δικαίου συναίσθημα, τι είν’ αυτό;), αλλά η απαίτηση χρηματικής αποζημίωσης. Στη χώρα μας και τη νομική της παράδοση αιώνων, κι ο κλέφτης κινητού πράγματος, αν δεν πιαστεί, στα τρία χρόνια γίνεται κύριος του κλεμμένου! Η τύχη των αγωγών κι η κατάγνωση ποινών στηρίζονται στις αποδείξεις, οι δε αποφάσεις όλων των δικαστηρίων, κατά συνταγματική επιταγή, οφείλουν να είναι επαρκώς αιτιολογημένες.

Ο χρόνος απ’ την τέλεση της παράνομης – εγκληματικής πράξης, μέχρι την επιβολή της ποινής, πρέπει να είναι μικρός, τέτοιος που να συνδέονται στο νου: η πράξη, προσβολή της έννομης τάξης – αιτία, με την ποινή, αποτέλεσμα, αποκατάσταση του δικαίου. Υπάρχει άλλωστε κι η αυτόφωρη διαδικασία στα πλημμελήματα. Όταν έχει παρεμβληθεί αρκετός χρόνος, και η σύνδεση αυτή εξασθενεί, η τιμωρία δεν είναι ανάλογη της βαρύτητας της πράξης, ή ακόμη τελικά δεν επιβάλλεται, ούτε δίκη γίνεται, η υπόθεση παραγεγραμμένη. Γνωστά όλα τούτα, μα θά ’πρεπε να υπομιμνήσκονται, όχι όμως απ’ τον Πρόεδρο του 1^ου Επιστημονικού Συλλόγου της χώρας, που’ναι σεισμός σεισμός και συνωστισμός!

Κι ενώ για τα παρεμφερή επώδυνα εγκλήματα υπάρχουν τριψήφιες τηλεφωνικές γραμμές, γνωστοί φορείς συνδρομής, κοινωνικοί λειτουργοί κ.λπ. έτοιμοι να σπεύσουν, από δεκαετίες δίωξη του βιασμού αυτεπάγγελτα, στη χώρα που μαζί με την Ιαπωνία, αχρηστεύονται οι μυστικοί πράκτορες κι όλοι μιλάνε, όλως περιέργως φαίνεται ότι είχε επιλεγεί η (ένοχη!) σιωπή, η συγκάλυψη και κανείς όχι αδιανόητος εκβιασμός του θύτη κι απόσπαση οικονομικών κυρίως οφελών οικογενειακώς για το θύμα. Η επιλογή ποταμών εξομολογήσεων αποκαλύψεων, ήρθε όταν το θέμα έγινε της μόδας. Κι έσπευσαν όλοι κι απ’ την ψηλή κορφή του συστήματος να επαινέσουν το σπάσιμο της σιωπής! Κι αναρωτιέται ο σκεπτόμενος καλόπιστος, μήπως ζούσαμε μέχρι χθες σε δικτατορικό καθεστώς αγριότερο των συνταγματαρχών;

Σπεύδει κι η Δικαιοσύνη, ή προσφεύγουν τα προ αμνημονεύτων θύματα, για να αυτοακυρωθεί και να θέσει υποθέσεις στο Αρχείο, ή τι ποινές θα επιβληθούν, όταν οι μη παραγεγραμμένες φθάσουν, μετά κι από κάποια άλλα χρόνια προδικασίας, ‘‘ωρίμανσης’’, αναβολών κ.λπ. στο ακροατήριο; Την ίδια ώρα όμως αθωώνει και περνάει στα ψιλά, (στον κυκεώνα των εξομολογούμενων παρενοχλήσεων) τους οικονομικά πανίσχυρους και σε άλλα εμπλεκόμενους, θύτες των στημένων ποδοσφαιρικών αγώνων, τους εμπρηστές μέλη ΔΣ κατασκευάστριας εταιρείας της βιβλικής καταστροφής 60 χιλιάδων ελαιοδέντρων του παραδοσιακού ελαιώνα της Άμφισσας (συμβάν το 2013, σε 2^ο βαθμό!). Κι η Βουλή δεν έχει κυρώσει τη Διεθνή Σύμβαση Εργασίας 190/2019 για τον «Τερματισμό της βίας και της παρενόχλησης σε βάρος των γυναικών και των ανδρών στον κόσμο της εργασίας», διότι δεν υπάρχει η βούληση των κυβερνήσεων για τη λήψη των απαραίτητων και κυρίως κατάλληλων μέτρων εφαρμογής της, όπως μας θύμισε η  Δέσποινα Σπανού, πρ. αντιπρόεδρος της ΑΔΕΔΥ.

Και τότε, προς τι όλο αυτό το μαζικό κύμα καταγγελιών, η αποδόμηση ανθρώπων που αποτελούν σε μεγάλο βαθμό τη βιτρίνα κι η επιμονή δημιουργίας σκηνικού ξεπεσμού; Σε αντίθεση με τη φουκαριάρα, που πήγε απ’ τη φτώχεια της να βρει δουλειά και καταστράφηκε η ζωή της, όπως αμέτρητων άλλων παρόμοιων θυμάτων, άλλοτε και τώρα, κάποιοι και με γονεϊκή υποκίνηση, ποθούν την κατακόρυφα ανοδική κοινωνική κινητικότητα, με τη μέθοδο ‘‘ο σκοπός αγιάζει τα μέσα’’ και έναντι οιουδήποτε τιμήματος, ακόμη και με το πάτημα των άλλων (κατεχόντων εξουσιαστικές θέσεις) επί των εαυτών πτωμάτων! Σε άλλες εποχές το φίλημα υγρανθεισών ποδιών, ομολογείτο με ντροπή, οργή και πολύ αυτοκριτική διάθεση για την επιβίωση ή το πιάσιμο της καλής. Στον ώριμο νεοφιλελεύθερο καπιταλισμό εγχώριας εφαρμογής, ο πρωταθλητισμός είναι ένας πολύ προσφερόμενος για ταχεία κοινωνική καταξίωση δρόμος. Και το θέατρο, ως προθάλαμος της εισόδου στη λαμπερή και χλιδάτη show biz. Εκεί τα διακινούμενα, άπλυτα, ξεπλυμένα και καθαρά ποσά κι οι βασιλικά εκτρεφόμενοι από δαύτα, είναι ασύλληπτα, απλησίαστα. Κι είναι γνωστό τοις πάσι ότι οι κατέχοντες εκεί εξουσιαστικές ανώτερες θέσεις-κλειδιά (οι ελέγχοντες τα κυκλώματα, κατά παλαιότερη ορολογία), δεν έχουν φραγμούς, είναι άπληστοι κι αδίστακτοι, πάνω απ’ το νόμο και κατά τα άλλα ευυπόληπτοι, κολώνες, όχι απλά βιτρίνες του συστήματος. Σηκώνει νιτερέσο μ’ αυτούς, ή επίκληση του ‘‘δεν ήξερες, δε ρώταγες’’;

Όσοι οραματίζονται μια διαφορετική κοινωνία, σίγουρα έχουν μιαν άλλη αντίληψη για τον αθλητισμό, το θέατρο, τη σταδιοδρομία σε τέτοιους χώρους και κατατοπίζουν σχετικά παιδιά – νέους. Και τα ξεμπροστιάσματα κι η κατάρρευση προτύπων και τα λύματα «βόθρων»; Στο χώρο πάνω απ’ το νόμο που κινούνται οι καταγγελλόμενοι, δικαιώματα κι οι άλλοι θεσμοί των χαμηλά, κάτω απ’ τις ελίτ διαβιούντων, δεν τυγχάνουν καμιάς εφαρμογής ή λειτουργίας. Εκεί πάνω οι ισορροπίες αλλάζουν, αναδιατάσσονται τα οργανογράμματα διευθύνσεων φορέων που οι ισχυροί επανδρώνουν, ‘‘ανανεώνονται’’ κάποτε σαρωτικά, αλλάζουν καρέκλες με συμβόλαια τηλεοπτικών θανάτων. Αυτός είναι ο προνομιακός τους χώρος κι ο καθιερωμένος τρόπος. Τα άλλα τα δικά μας, των κοινών ανθρώπων, δεν τους αγγίζουν, ούτε τους λένε τίποτε. Ραγιάδες αξιωματούχοι των Οθωμανών πήγαιναν στον αφέντη να προσφέρουν τις υψηλές υπηρεσίες τους κι έπαιζαν το κεφάλι τους στην παραμικρά δυσαρέσκειά του. Αυτά επανήλθαν; Τα ήθη όμως καταβαραθρώνονται κι εξαχρειώνονται κι ας κατοχυρώνει ο καταστατικός χάρτης την ελεύθερη ανάπτυξη της προσωπικότητας και τη συμμετοχή του ανθρώπου στην κοινωνική, οικονομική και πολιτική ζωή της Χώρας, εφόσον δεν προσβάλλει τα δικαιώματα των άλλων και δεν παραβιάζει το Σύνταγμα ή τα χρηστά ήθη (άρθρ. 5 § 1).

Όταν ξεσπά κι εξομολογείται συντετριμμένη παλαιά παθήματα η άλλοτε πρωταθλήτρια, κάθε συνάδελφος κουτσή Μαρία αισθάνεται την ανάγκη να βγει να κάνει θερμή δήλωση εξύμνησης συμπαράστασης. Έτσι κι η κοινή γνώμη (αν κι ό,τι απομένει από δαύτη…) σύρεται σε αλληλεγγύη και βαθιά συναισθήματα συμπάθειας για όλα ανεξαιρέτως τα τέτοια άτομα. Για τον χειμαζόμενο άνεργο, τον καρκινοπαθή και τις οικογένειές τους, το άσημο ‘‘ανώνυμο’’ θύμα βιασμού στον εργασιακό χώρο, τους Ικαριώτες που με κείμενο, πανό, φωνή που δεν άγγιξε τα κανάλια, όταν επισκέφθηκε ο πρωθυπουργός το νησί και ξέσπασαν κι αποκάλυψαν κι αυτοί τις εγκληματικές και χρόνιες ελλείψεις στην υγεία-περίθαλψη του νησιού και της χώρας ζητώντας «Αποκλειστικά δημόσιο-δωρεάν σύστημα Υγείας και Πρόνοιας για όλους, χωρίς όρους και προϋποθέσεις, όλες τις μέρες και όλες τις ώρες του χρόνου. Καμία επιχειρηματική δράση στο χώρο της Υγείας» (6/2/21), καμιά νύξη, πλήρης αδιαφορία κι ας είμαστε οι συντριπτικά πολλοί στην ίδια μοίρα κι η ίδια κραυγή αγωνίας κι αποφασιστικότητας, έπρεπε να βγαίνει απ’ τα χείλη μας. 

Και δεν είναι μόνο τα ήθη. Η αριστερή συνείδηση, που εξανίσταται με κάθε αδικία και συστρατεύεται – ταυτίζεται με τα κάθε είδους θύματα, υποχωρεί κι υποβαθμίζεται. Η εικόνα (εικονική πραγματικότητα) κι η ανελέητη προπαγάνδα καταργούν την ταξική αλληλεγγύη και προάγουν ανεπαίσθητα τη συμπάθεια προς τον ταξικό αντίπαλο. Ο μύθος του Σπηλαίου του Πλάτωνα στήνεται στους καιρούς μας απ’ την ανάποδη. Οι καλλιεργημένοι και με αναπτυγμένη κριτική σκέψη άνθρωποι, απ’ το φως του ήλιου κατεβαίνουν στο σκοτεινό πνιγηρό Σπήλαιο για να νιώσουν εκεί, να βρουν το νόημα της ζωής και την αρτίωση της προσωπικότητάς τους!.. Και το δόλωμα για κάθοδο στο πλατωνικό Σπήλαιο, έχει κι άλλους κατήφορους. 

Ξεσηκώθηκε η εκπ/κή κοινότητα εναντίον της συστάσεως πανεπ/κής Αστυνομίας. Μακάρι οι αντιρρήσεις να μην ήταν μόνο για το περιτύλιγμα. Η αστυνομία δεν θα κυνηγά απλά το φοιτητή. Δεν ακούσαμε να μπη στο στόχαστρο το ποιον πραγματικά θα προστατεύει. Πώς εκλέγονται οι καθηγητές Παν/μίου; Είναι μείζον, ωστόσο ανέγγιχτο θέμα, να σπάσουν στεγανά, ν’ ανοίξουν οι πύλες για την εγγυημένα αξιοκρατική ανάδειξη της αφρόκρεμας του επιστημονικού κόσμου της χώρας. Αλλιώς το αλισιβερίσι με κάποιους, μανδύα φέροντες προοδευτικού, θα διαιωνίζει την απαράδεκτη αυτή απ’ αιώνος στα ΑΕΙ κατάσταση. Άλλος ένας κλειστός κι εδώ για τους πολλούς χώρος επίζηλης κοινωνικής καταξίωσης κι οικονομικών προνομίων υπέρ των εκλεκτών ημετέρων, κατιόντων κι ευνοουμένων τους… Το 2018 έκανε πάταγο η αποκάλυψη για καθηγητή του ΤΕΙ Κεντρ. Μακεδονίας (πρώην ΤΕΙ Σερρών) ότι έπαιρνε φακελάκια από φοιτητές του, προκειμένου να τους περνάει στα μαθήματά του. Κατηγορήθηκε ότι είχε στήσει «φάμπρικα» πώλησης προαγωγικών βαθμών, έναντι κυμαινόμενων, αναλόγως του μαθήματος ποσών και για άλλες παράνομες πράξεις. Απ’ τον Αύγ. του ’19 και την έξοδό του απ’ τη φυλακή – προσωρινή κράτηση, ουδέν νεώτερον! Καθόλου απίθανο, με τα θαύματα της Δικαιοσύνης, να έχει επιστρέψει προσεκτικός στα καθήκοντά του.

Αναβρασμός και για την επιτασσόμενη Αξιολόγηση στα Σχολεία. Δεν άξιζε κάποια έντονη παρέμβαση – διαμαρτυρία που, ανοίγματα – κλεισίματά τους λόγω πανδημίας, γίνονται χωρίς τον ξενοδόχο, τους εκπ/κούς εν προκειμένω; Μήπως να μετατρεπόταν η Αξιολόγηση του Υπουργείου, σε Αποτίμηση – αξιολόγηση των επιπτώσεων της Τηλ-εκπαίδευσης σε μαθητές – εκπ/κούς και πίεση κατόπιν λήψης των αναγκαίων μέτρων, διορθωτικών κινήσεων ως προς τις αρνητικές συνέπειές τους; Στην κυβερνητική παγίδα καθιέρωσης βάσης εισαγωγής στα ΑΕΙ, που προσπορίζει τη συμπάθεια των πολιτών, αναγκαία είναι η προβολή και διεκδίκηση ουσιαστικής αναβάθμισης της τεχνικής κι επαγγελματικής εκπ/σης κι επαναφορά του καταργημένου Σχολικού Επαγγελματικού Προσανατολισμού, από έμπειρα στελέχη. Και ο πολλαπλασιασμός κι η μετανάστευση στο εξωτερικό άνεργων πτυχιούχων αποφεύγεται κι ο εγκαταλελειμμένος και συρρικνούμενος πρωτογενής τομέας, αναγεννώμενος θα καθιστά όλο κι εμφανέστερα πιο άχρηστη κι επιβλαβή την Ε.Ε.

Στο όλο και διογκούμενο κύμα καταγγελιών σεξουαλικής παρενόχλησης και διάπραξης, παραγεγραμμένων και μη εγκλημάτων περί τη γενετήσια ελευθερία, με καθυστερημένη επίδειξη αποφασιστικότητας, υπουργικά χείλη διακήρυξαν : ‘‘Στο υπουργείο Πολιτισμού είναι δεδομένο ότι όπου χρειαστεί θα ανανεωθεί το θεσμικό πλαίσιο και θα μπουν κανόνες που θα καθορίζουν με ακρίβεια τις διευθυντικές θέσεις’’. Προσπερνώντας την ανακούφιση που μας κυρίευσε, ανατρέχουμε στη ρωμαϊκή Ιστορία και τους Κήνσορες/Τιμητές,αξιωματούχους της πολιτείας με καθήκον την εκτίμηση της περιουσίας των Ρωμαίων πολιτών, τη μίσθωση των δημοσίων προσόδων και κυρίως, τον ηθικό έλεγχο των πολιτών. Μπορεί να μη διέθεταν imperium παρά μόνο την censoriam potestatis (οριοθετημένη κηνσορική εξουσία), όμως ο ουσιαστικός έλεγχος των ηθών (βάσει αυτού σημειώνονταν οι επίμεμπτες πράξεις των συγκλητικών στους ειδικούς καταλόγους που επέφεραν έτσι την “ατιμία” τους και την έκπτωση από το αξίωμά τους), και τα ήθη προφύλασσε απ’ τη διαφθορά και τη δημόσια κοινωνική κριτική κρατούσε στο επιβεβλημένο επίπεδό της, με κριτήρια αποτιμήσεων και διαμόρφωσης στάσεων των πολιτών, πρότυπα για τους νέους και προσανατολισμό της κοινωνίας. Υποχρέωση, παρά πρόκληση, μια τέτοια censoria potestas να επωμίζονταν οι ανένταχτοι διανοούμενοι κι η αγρυπνούσα Αριστερά, ειδικά στην υποδοχή και κριτική του ελληνικού  #MeToo κι όποιων άλλων διαβρωτικών κοπιάσουν να μας εύρουν…

Μέσα απ’ την πολύμορφη και παρατεινόμενη κρίση, αντί να ενθαρρύνουμε και να χαιρόμαστε ν’ αποκαλύπτουμε/ακούμε υποκριτικά ή ξεδιάντροπα, στην αδηφάγο κάμερα τα με συντρέχοντα συχνά πταίσματα, παθήματά μας, (:εισαγγελείς, αρχές, οικείοι, υποστηρικτικοί φορείς, υπάρχουν γιά άμεση προσφυγή), μήπως να μάθουμε να λέμε, να φωνάζουμε, να τραγουδάμε τα όνειρά μας; Και σε κλίμα αλληλεγγύης με τους πολλούς, ομοίους μας, που έχουν τα ίδια όνειρα με εμάς, ν’ αγωνιζόμαστε για έναν ανθρωπινότερο και δικαιότερο κόσμο, χωρίς πυραύλους ανοδικής κοινωνικής κινητικότητας, αλλά με τον προσωπικό τίμιο μόχθο της εργασίας και την ενίσχυση παρηγοριά της αληθινής Τέχνης; Παραμένοντας άβουλοι κι αδρανείς, θα γινόμασταν περιγέλωτες και, δεν θα έλεγαν για μας ότι γυρίσαμε με τα μάτια χαλασμένα, και ότι δεν αξίζει τον κόπο ούτε καν να δοκιμάσει κανείς να ανέβει επάνω; (πρώην δεσμώτες του Σπηλαίου…).